W poniedziałkowy poranek, 7 października, w Miejskiej i Powiatowej Bibliotece Publicznej im. prof. Jerzego Markiewicza gościliśmy Panią dr Dorotę Skakuj oraz młodzież z biłgorajskich szkół średnich: Liceum Ogólnokształcącego im. ONZ oraz z Zespołu Szkół Zawodowych i Ogólnokształcących. Razem wysłuchaliśmy pasjonującej prezentacji o historii sitarstwa w ramach projektu Brać sitarska - " biłgoraje", który otrzymał dofinansowanie w ramach KPO – Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności.
„Zaszczyt jego wieloraki, sławne w sita i przetaki”
Podczas wykładu uczennice i uczniowie dowiedzieli się, jak Biłgoraj stał się zagłębiem produkcji sit. Było to główne zajęcie lokalnej społeczności od XVII wieku, a rzemiosłem tym zajmowali się zarówno mężczyźni, jak i kobiety, a w społeczności żydowskiej głównie mężczyźni. Były to małe, rodzinne zakłady rzemieślincze. Pani Dorota Skakuj przybliżyła nam tajniki produkcji sit, wyjaśniając wykorzystanie poszczególnych materiałów, takich jak włosie końskie czy sosnowe drewno oraz opisała codzienną pracę sitarzy. Proces ten można zobaczyć w licznych materiałach etnograficznych, a narzędzia, którymi wykonywano sita najlepiej poznać podczas wizyty w Zagrodzie Sitarskiej – oddziale miejscowego muzeum.
Jadą białogóry wypełnione sitami…
Ciekawa była też forma dystrybucji sit. Dziś powiedzielibyśmy, że była to sprzedaż osobista. Sitarze wędrowali z towarem, nie ograniczali się jedynie do lokalnego rynku – wędrowali z sitami, docierając na początek na Ukrainę i do Rosji, a później nawet do Anglii, Szwecji, Turcji czy Persji (dzisiejszy Iran). Trzeba pamiętać, że były to przede wszystkim wędrówki piesze ze specjalnym stelażem, na który mocowano około 80 różnych sit lub specjalnym wozem - „białogórą, który mógł pomieścić znacznie więcej towaru. W XIX wieku pojawienie się kolei umożliwiło sitarzom eksport na dalsze tereny, w tym do Rosji i Ukrainy, gdzie niektórzy osiedlali się na stałe.
Kamienny Sitarz
Barwny wykład wzbogaciły legendy, sitarskie zwyczaje oraz liczne ciekawostki. Omówiliśmy również miejsca, które dziś przypominają nam o bogactwie naszego dziedzictwa, takie jak pomniki, miejsca oraz nazwy ulic związane z bracią sitarską. Nie zabrakło także nawiązań literackich. Pod koniec października ponownie spotkamy się w Miejskiej i Powiatowej Bibliotece Publicznej im. prof. Jerzego Markiewicza – tym razem na premierze mobilnej gry terenowej „Kamienny Sitarz”.